Why Do Stars Twinkle? (Click 06)

Click လုပ်ပေးတဲ့အတွက် ကျေးဇူးတင်ပါတယ်ခင်ဗျာ။

Clickers တို့ရေ... ၁၀ စက္ကန့်နေပြီးမှ ပြန်ထွက်ပေးပါနော။

အချိန် စ,မှတ်ပါပြီ။ 10

ပြန်ထွက်လို့ရပါပြီခင်ဗျာ။

ကြယ်တွေ မှိတ်တုတ်မှိတ်တုတ် ဖြစ်နေတာ ဘာကြောင့်လဲ

(ဖတ်ရှုရန်ကြာချိန် - ၇ မိနစ်ခန့်)

“Twinkle, twinkle little star. How I wonder what you are?” ဆိုတဲ့ သီချင်းလေးကို ကိုယ်လူတို့ ကြားဖူး၊ ဆိုဖူးကြမယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ မြန်မာလိုပြန်ရင်တော့ “မှိတ်တုတ်မှိတ်တုတ် ကြယ်ကလေးရယ်...” ပေါ့ဗျာ။ နက္ခတ္တဗေဒပညာရှင် (နက္ခတ်ဗေဒင် မဟုတ်) တစ်ယောက်ရှေ့များ “ဟား...ဒီညခင်းကတော့ ကြယ်လေးတွေ မှိတ်တုတ်မှိတ်တုတ်နဲ့ လှလိုက်တာကွာ” လို့သာ သွားပြောကြည့်၊ ကိုယ့်လူနဲ့ ရန်ထသတ်ပါလိမ့်မယ်။ ဘာလို့ဆို ကြယ်တွေဟာ မှိတ်တုတ်မှိတ်တုတ် မဟုတ်ပါဘူး။ ကြယ်တွေက အချိန်ပြည့် တောက်လောင်နေတဲ့ ပလာစမာဓါတ်ငွေ့လုံးတွေ ဖြစ်နေလို့ပါ။ ဒါဆို ဘာလို့များ အဲ့ကလေးသီချင်းထဲမှာ “မှိတ်တုတ်မှိတ်တုတ်” လို့ ထည့်စပ်ထားရတာတုန်းလို့ မေးစရာ ရှိလာပါလိမ့်မယ်။ အကြောင်းကတော့ အဲ့သီချင်းလေးဟာ သိပ္ပံခေတ်ဦး၊ သိပ္ပံပညာ အရမ်းကြီး မထွန်းကားခင်က စပ်ဆိုထားတဲ့ ရသမြောက် သီချင်းလေး ဖြစ်နေလို့ပါခင်ဗျာ။

ဆိုတော့ ဆက်ပြောကြမယ်နော...။ အချိန်ပြည့် လောင်ကျွမ်းနေတဲ့ ပလာစမာလုံးကြီး ဆိုတာကို ကိုယ့်လူတို့ မျက်လုံးထဲ မြင်သာအောင် အနီးစပ်ဆုံး ပြရရင် ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ကမ္ဘာကြီးနဲ့ သူ့ရဲ့ညိုကီတွေ ဝိုင်းကြီးပတ်ပတ် လုပ်နေကြတဲ့ “နေ” ပါပဲ။ ဟုတ်ပါတယ်၊ နေက အလယ်အလတ်ဆိုဒ်ရှိတဲ့ ကြယ်တစ်လုံးပါ။ အလတ်ဆိုဒ် ကြယ်တစ်လုံး ဆိုပေမယ့် ကျွန်တော်တို့နဲ့ယှဉ်ရင် ဘယ်လောက်ကြီးသလဲဆိုတာ ပြောပြပါဦးမယ်။ နေကို အတွင်းပိုင်း ဟောင်းလောင်းဖြစ်နေတဲ့ အလုံးတစ်လုံးအဖြစ် တွေးကြည့်လိုက်ပါ။ အဲ့ထဲကို ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ကမ္ဘာ ထည့်လိုက်မယ်ဆိုရင် အလုံးရေ ၁.၃ သန်း ထည့်လို့ရပါသတဲ့ခင်ဗျာ။ တချို့ကြယ်တွေဆို ကျွန်တော်တို့ ကမ္ဘာရဲ့ ဂြိုဟ်ပတ်လမ်း (၉၃,၀၀၀,၀၀၀ မိုင်) လောက်ကို အရွယ်အစား ရှိပါတယ်။ အရွယ်အစားတွေအကြောင်း ပြောကြမယ်ဆိုရင်တော့ ပြောမဆုံးပေါင် တောသုံးထောင် ဖြစ်သွားပါလိမ့်မယ်။ ဇာတ်လမ်း ဆက်ရရင်တော့ အကြမ်းဖျဉ်း သိထားရမှာက ကြယ်တွေဟာ အရွယ်အစားကြီးလေ ကျွန်တော်တို့နဲ့ ဝေးဝေးမှာ ရှိနေလေပဲ ဆိုတာပါ။

ကြယ်တွေရဲ့ အကွာအဝေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဘယ်လောက်ဝေးတယ်ဆိုတာ ဂဏန်းတွေနဲ့ မပြောတော့ပါဘူး။ မြင်သာအောင် နေနဲ့ပဲ ယှဉ်ပြသွားပါမယ်။ နေကို ကျွန်တော်တို့တွေ စာကြောင်းတစ်ကြောင်း ဆုံးရင် ချတဲ့ Full Stop “.” အဖြစ် စိတ်ကူးလိုက်ပါ။ နေက အဲ့ဒီဆိုဒ်ဆိုရင် ကျန်တဲ့ စကြာဝဠာထဲမှာ ရှိသမျှတွေလည်း အသီးသီး ဆိုဒ်ကျုံ့သွားပြီပေါ့လေ..နော။ အဲ့လိုဆိုရင် ခုနက နေတစ်ဖြစ်လဲ Full Stop လေးကနေ အနီးဆုံးကြယ်ဟာ ဘယ်လောက်ဝေးမယ် ထင်ပါသလဲ။ ၄ မိုင်။ ဟုတ်ပါတယ်၊ ၄ မိုင်ပါ ကိုယ့်လူ။ ကျွန်တော်တို့ ကမ္ဘာထက် အဆပေါင်းများစွာကြီးတဲ့ နေကို Full Stop လောက် ပိစိညှောင့်တောက်လေးဖြစ်အောင် ချုံ့လိုက်ပြီး ပတ်ပတ်လည်က ရှိသမျှဟာတွေပါ စကေးကိုက် လိုက်ကျုံ့သွားမယ်ဆိုရင်တောင် အနီးဆုံးကြယ်က ၄ မိုင်တောင် ဝေးသတဲ့ဗျာ။ အံ့ရော...။ ကိုယ့်လူတို့ ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် နေ(Full Stop) လို့ တွေးကြည့်။ ကိုယ့်လူကနေ ၄ မိုင်အကွာမှာ အနီးဆုံးကြယ်။ မှန်ဘီလူးမပါဘဲ မြင်ရပါ့မလားဗျာ...နော။ ဒါတောင် ကိုယ့်လူက နေအဖြစ်နဲ့နော်။ ကမ္ဘာလို့သာ တွေးကြည့်။ ဟူး... ပိုဝေးသွားမှာ။ အဲ့တာကို တကယ့်အပြင်က အတိုင်းအတာတွေသာ ပြန်ပြောင်းကြည့်လိုက်။ အ...ဝေးးးကြီးးးးပဲ..... ကိုယ့်လူတို့ရေ။

အာကာသထဲမှာ ရှိနေတဲ့ အကွာအဝေးတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ နောက်ထပ် မြင်သာအောင် ပြပေးရရင် လနဲ့ ကမ္ဘာရဲ့ အကွာအဝေးပေါ့ဗျာ။ ကျွန်တော်တို့ စာသင်ခန်းတွေမှာ သုံးတဲ့ ပုံစံငယ် ကမ္ဘာလုံးကို သိကြတယ်နော်။ ကမ္ဘာကို အဲ့ပုံစံငယ်အဖြစ် မြင်ကြည့်လိုက်ပါ။ လကိုလည်း ပုံစံငယ်နဲ့ တွေးလိုက်ဗျာ။ အဲ့ပုံစံငယ်နှစ်ခု တစ်ခုနဲ့ တစ်ခု ဘယ်လောက်အကွာမှ ရှိကြမယ် ထင်ပါသလဲ။ တော်တော်များများကတော့ ၁ ပေ ဝန်းကျင်နဲ့ ခပ်ကပ်ကပ်လေး ထားမိကြမယ်  ထင်ပါတယ်။ မဟုတ်ပါဘူး။ စကေးကိုက်ဆိုရင် ပုံစံငယ် လဟာ ပုံစံငယ် ကမ္ဘာနဲ့ ပေ ၃၀ အကွာမှာ ရှိရမှာပါခင်ဗျာ။ အတော်ဝေးတယ်နော..။ နောက်.. ကမ္ဘာကြီးရဲ့ ညိုကီတွေပေါ့။ နေအဖွဲ့အစည်းထဲက ကျန်တဲ့ဂြိုဟ်တွေ အကုန်လုံးကို ဘေးချင်းကပ် ထားလိုက်မယ်ဆိုရင်တောင် ကမ္ဘာနဲ့ လရဲ့ကြားက ကွက်လပ်မှာ အေးဆေးဆံ့ပါတယ်တဲ့ခင်ဗျာ။ ဆိုတော့... ကမ္ဘာနဲ့ လက အဲ့လောက်ကို ဝေးပါတယ်။ ဒါတွေ ပြောနေရတဲ့အကြောင်းကတော့ စကြာဝဠာဟာ အကျယ်ကြီးပဲဆိုတာကို သိစေချင်လို့ပါခင်ဗျာ။

ကဲ ကြယ်မှိတ်တုတ်မှိတ်တုတ်အကြောင်း ဆက်ပါမယ်။ အလင်းတန်းတစ်ခု လာနေတယ် ဆိုကြပါစို့။ အကွာအဝေးကတော့ ရှိချင်သလောက် ရှိမယ်ဗျာ။ ကျွန်တော်တို့နဲ့ အနီးဆုံးကြယ်၊ နဂါးငွေ့တန်းရဲ့ အစွန်းတစ်ဖက်က၊ စကြာဝဠာကြီးရဲ့ ဟိုဖက်တစ်ခြမ်းက၊ အို... ဖြစ်ချင်ရာ ဖြစ်နိုင်တယ်ပေါ့ဗျာ။ အဲ့လို ဘယ်လောက်အဝေးကြီးကပဲ လာလာ ကျွန်တော်တို့ မျက်လုံးဆီ ရောက်ဖို့အတွက် အဲ့အလင်းတန်းဟာ ကမ္ဘာ့လေထုကို ဖြတ်ရပါတယ်။ အဲ့ဒီမှာ တစ်ခုရှိတာ ကမ္ဘာ့လေထုက အပူချိန်မတူညီတဲ့ အလွှာတွေ အများကြီးရှိပါတယ်ခင်ဗျာ။ အဲ့ဒီအလွှာတွေထဲမှာမှ Thermosphere လို့ ခေါ်တဲ့ အလွှာတစ်ခု ရှိပါတယ်။ အိုဇုန်းလွှာက နေစွမ်းအင်တွေကို စစ်ထုတ်ပေးလိုက်တဲ့အတွက်ကြောင့် Thermosphere အလွှာမှာရှိတဲ့ လေအပူချိန်ဟာ အတော်မြင့်ပါတယ်။ အဲ့အလွှာအောက်ရောက်လေလေ အပူချိန် လျှော့သွားလေလေပါပဲ။

Earth Atmosphere Layers

နောက်ပြီး ကမ္ဘာ့မြေပြင်ကလည်း ညီတူညီမျှ ပူနေတာ မဟုတ်ပါဘူး။ ရေတို့ နှင်းတို့ ရှိတဲ့နေရာတွေမှာ အလင်းပြန်မှုကြောင့် သိပ်မပူပေမယ့် အလင်း (အပူ) စုပ်တဲ့ သဘောသဘာဝရှိတဲ့ မဲတဲ့၊ မှောင်တဲ့ နေရာတွေမှာ ပိုပူတတ်ပါတယ်။ ဆိုတော့ အဲ့နေရာတွေမှာ ရှိနေတဲ့ လေထုဟာလည်း အပူချိန် မညီနိုင်ဘူးပေါ့ခင်ဗျာ။ ပူတဲ့လေက အေးတဲ့လေထက် သိပ်သည်းဆ ပိုနည်းပါတယ်။ အဲ့ဒီမှာတင် အားလုံးသိကြတဲ့အတိုင်း ပူတဲ့လေဟာ အပေါ်ကို တက်ပြီး အေးတဲ့ လေတွေက ခုနက ဟာသွားတဲ့နေရာမှာ အစားထိုးဝင်ကြတယ်ပေါ့။ ဆိုတော့ နေရာအနှံ့မှာ ရှိတဲ့ လေတွေဟာ ကမ္ဘာ့လေထုထဲမှာ ဒီပုံစံအတိုင်းပဲ အမြဲတမ်း ရွေ့လျားနေကြပါတယ်။ မြင်သာအောင် ပြောရရင် နေခြစ်ခြစ်တောက် ပူနေတဲ့အချိန် ကားလမ်းမတစ်ခုကို ခပ်နိမ့်နိမ့် ကပ်ကြည့်ကြည့်လိုက်ပါ။ အပေါ်ကို တက်နေတဲ့ အပူငွေ့လေးတွေကို တွေ့ရပါလိမ့်မယ်။ သူတို့ကတော့ တံလျှပ်ရဲ့ မူလဘူတပါ။ အဲ့ဒီအပူငွေ့တွေနဲ့ လေထု တွေ့တဲ့အခါမှာ ကိုယ့်လူတို့ မျက်လုံးထဲ ရေအဖြစ် အမြင်မှားစေတဲ့ တံလျှပ်တွေ ဖြစ်သွားပါတော့တယ်။ ပြောချင်တာက ဒါမျိုးဖြစ်စဉ်ဟာ ဟိုးအပေါ် မိုင်ပေါင်းများစွာမှာရှိတဲ့ လေထုထဲမှာလည်း ဖြစ်နေတယ် ဆိုတာပါ။

Heat Convection Process

    ဆိုတော့ အလင်းတန်းတစ်ခု လာပြီဆိုရင် ကမ္ဘာ့လေထုရဲ့ အပူချိန်မတူတဲ့ အလွှာတွေကို ဖြတ်ရပါတယ်။ ခုနက ပြောခဲ့သလို အပူချိန် မတူတဲ့ လေဟာ သိပ်သည်းဆလည်း မတူပါဘူး။ သိပ်သည်းဆ မတူတဲ့ လေထုကို ဖြတ်ရတဲ့အခါ အလင်းယိုင်မှု ဖြစ်ပါတယ်။ အဲ့ဒီတော့ အလွှာတစ်ခုကို ဖြတ်တိုင်း အလင်းယိုင်တာ တစ်ခေါက်ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါတင်မကပါဘူး။ ခုနက ပြောခဲ့အတိုင်း လေပူနဲ့ လေအေး အလွှာတွေက အမြဲတမ်း ရွေ့လျားနေကြပါသေးတယ်။ အဲ့ဒီမှာတင် အလင်းတန်းက ကျွန်တော်တို့ အမြင်အာရုံဆီ မရောက်ခင် အပူချိန်မတူ၊ သိပ်သည်းဆမတူတဲ့ လေထုအလွှာတွေကြား ဟိုခုန်သည်ခုန် ဖြစ်နေရပါတော့တယ်။ ဒီလိုနဲ့ပဲ ကိုယ့်လူတို့ ကြယ်လေးတွေကို လှမ်းကြည့်လိုက်တဲ့ အခါတိုင်း မှိတ်တုတ်မှိတ်တုတ် ဖြစ်နေတာကိုပဲ မြင်ရပါတော့တယ်ခင်ဗျာ။

    စစချင်းတုန်းက ပြောခဲ့တဲ့ နက္ခတ္တဗေဒပညာရှင်တွေ မှိတ်တုတ်မှိတ်တုတ် (Twinkle) ဆိုတဲ့ စကားလုံးကို တအားမုန်းရတဲ့အကြောင်း ရှင်းပြပါမယ်။ ဟိုးအရင်ခေတ်တွေတုန်းက ခေတ်မီ Telescope တွေ၊ နည်းပညာတွေ မရှိခင်တုန်းက နက္ခတ္တဗေဒပညာရှင်တွေအနေနဲ့ ကြယ်တွေကို လေ့လာဖို့က အတော်ကို ခက်ခဲခဲ့ရပါတယ်။ ကြယ်တစ်လုံးကို ပုံရိုက်ကြပြီ ဆိုပါစို့။ One Click နဲ့ မရပါဘူး။ ကြယ်ရဲ့ အလင်းဖွဲ့စည်းပုံ အပြည့်ရဖို့ Timelapse နဲ့ ရိုက်ရပါတယ် (ကြယ်တစ်လုံးတည်းကို ရိုက်ခြင်း သာဖြစ်၊ Star Trail ကို ဆိုလိုချင်းမဟုတ်ပါ) ။ ဆိုတော့ အချိန်ပြည့်လို့ ဓါတ်ပုံကို ကြည့်လိုက်တဲ့အခါမှာ ကြယ်ကို ခပ်ဝါးဝါး၊ မှုန်မှုန် အလင်းလုံးတစ်လုံးအဖြစ်ပဲ မြင်ရပါတော့တယ်။ အဲ့တာကြောင့်လည်း နက္ခတ္တဗေဒပညာရှင်တွေဟာ မှိတ်တုတ်မှိတ်တုတ် (Twinkle) ဆိုတဲ့ စကားလုံးကို တအားမုန်းကြတာပါ။ ဒါပေမယ့် ဒီဖက်ခေတ်မှာတော့ မခက်ခဲတော့ပါဘူး။ James Webb Space Telescope ကြီး ရှိနေပါပြီ။ အကြောင်းသင့်ရင်တော့ အဲ့ Telescope အကြောင်း တစ်ပို့စ် သပ်သပ်တင်ပေးပါ့မယ်ခင်ဗျာ။

James Webb Space Telescope (NASA)

    နောက် ဆိုစကားလေး ရှိကြတာက ညအချိန် ပထမဆုံး မြင်ရတဲ့ ကြယ်ကို ဆုတောင်းတယ်ဆိုရင် ဆုတောင်းပြည့်တယ် ဆိုတာလေးပါ။ အဲ့တာကလည်း ပြောရရင် ရယ်ဖို့ကောင်းပါတယ်။ ကိုယ့်လူတို့အနေနဲ့ ညအချိန် ပထမဆုံး မြင်ရတယ်ဆိုတဲ့ အရာဟာ ကြယ်မဟုတ်ဘဲ ဂြိုဟ်တစ်လုံးသာ ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဂြိုဟ်တွေဟာ ကြယ်တွေထက် ပိုအရောင်တောက်လို့ပါပဲ။ “ဟ.. မင့်ဟာက ပြောတော့ဖြင့် ကြယ်တွေက တစ်ချိန်လုံး လောင်နေပြီး လင်းထိန်နေတာဆို” လို့ စောဒကတက်ချင်ကြပါလိမ့်မယ်။ အကြောင်းကတော့ ကြယ်တွေနဲ့ ဂြိုဟ်တွေနဲ့ ယှဉ်ကြမယ်ဆိုရင် ဂြိုဟ်တွေက ကျွန်တော်တို့နဲ့ ပိုနီးပါတယ်။ ပြီးတော့ လလိုမျိုးပဲ နေရဲ့အလင်းကိုလည်း ရောင်ပြန်ကြပါသေးတယ်။ ဒါကြောင့် ညအချိန် ပထမဆုံး မြင်ရတယ်ဆိုတဲ့ အရာဟာ ကြယ်မဟုတ်ဘဲ ဂြိုဟ်တစ်လုံးသာဖြစ်ပြီး ဆုတောင်းလည်း အာသာညောင်းသွားမယ်၊ ပြည့်မှာမဟုတ်ပါဘူးခင်ဗျာ။ ပိုသိသာတဲ့ အချက်ကို ပြောရရင်တော့ ဂြိုဟ်တွေဟာ မှိတ်တုတ်မှိတ်တုတ် မဖြစ်ပါဘူး။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ အပေါ်မှာ ပြောခဲ့တဲ့အတိုင်း ဂြိုဟ်တွေက ကိုယ်ပိုင်အလင်းရောင် မရှိပါဘူး။ အလင်းပြန်တာပါ။ နောက်ပြီး သူတို့ရဲ့ အလင်းက ကမ္ဘာဆီ မရောက်ခင် သူတို့ရဲ့ ဂြိုဟ်လမ်းကြောင်းထဲမှာရှိတဲ့ ဓါတ်ငွေ့ အလွှာတွေထဲမှာကတည်းက အလင်းယိုင်ထားနှင့်ပြီးသားပါ။ အဲ့တာကြောင့် ဂြိုဟ်တွေရဲ့ အလင်းရောင် ကျွန်တော်တို့ဆီ ရောက်လာတဲ့အခါမှာ အလင်းယိုင်တာက မသိသာတော့ပါဘူး။  ကြယ်တွေရဲ့ အလင်းရောင်ကပဲ မှိတ်တုတ်မှိတ်တုတ် ဖြစ်တာပါခင်ဗျာ။ ဆိုတော့ ညဖက် ကောင်းကင်ကြီးကို ကြည့်ပြီး မှိတ်တုတ်မှိတ်တုတ် ဖြစ်နေတဲ့ကောင်ဆို ကြယ်၊ ဒီတိုင်း ငူတူတူကြီး လင်းနေတာ ဆိုရင်တော့ ဂြိုဟ်ကွ ဆိုပြီး အပျော်တမ်းတောင် လောင်းကြည့်လို့ ရပါသေးတယ်ခင်ဗျာ။

C2D

ကိုးကား။ ။ Neil deGrasse Tyson

(Star Talk Podcast)

မိတ်ဆွေတို့အားလုံး ဂရုစိုက်ကြပါခင်ဗျာ။